Spaghetti

Ooit schreef ik al eens over boosheid. Ik schreef meermaals over boosheid, want het is wat mijzelf dwarszit: ik ben soms boos en ik kan er nooit iets mee.
‘Onder boosheid zit verdriet,’ zei een vroegere vriendin ooit, en ze had gelijk, als je in de boosheid prikt, komen er tranen uit. Maar zij bedoelde het destijds als een lineair proces: als je maar eenmaal bij dat verdriet kunt, is de boosheid weg.
Terwijl rouw geen lineair proces is, de gevoelens van verdriet en boosheid en eenzaamheid en wanhoop buitelen door elkaar heen, afgewisseld met niet-rouw-gevoelens zoals tevredenheid en geluk en blijdschap. Kan allemaal, zo heb ik gemerkt in de afgelopen – alweer – vierenhalf jaar.

Voor mijn omgeving is dat lastig.
Mensen verwachten toch een soort einde, een rustpunt waarin alles weer normaal is, en dat komt maar niet. En dat gaat ook niet komen. Het proces is circulair, de pijn verdwijnt soms naar de achtergrond, maar is er altijd, zoals de pijn van een enorme wond je nooit verlaten zal.
Men vergelijkt het verlies van een kind niet voor niets met een amputatie. Soms denk je dat je wel weer op dat ene been kunt staan, om er dan bijna verbaasd achter te komen dat het been er niet meer is en dan val je om.
Veel mensen gaan dan huilen, ik word boos. En dat is lastig, vooral voor mijn omgeving.

Een tijdje geleden ontmoette ik een vrouw die recent voor de tweede keer weduwe werd. Een vrouw die het hart op de tong draagt en die dus haar intense rouw met haar hele wezen uitwasemde.
Ik voelde met haar mee. Als je iemand ontmoet die zo zwaar rouwt, dreunt dat door tot in je ziel.
Misschien dat het daarom is dat mensen het contact met haar een beetje mijden. Want iemand die zozeer en zo zichtbaar lijdt, is vreselijk confronterend. Iemand die zo eenzaam is bovendien, legt een enorme druk op de schouders van degenen die in contact zijn. Aan de ene kant wil je helpen, aan de andere word je neergedrukt door het teveel aan emoties.
Mensen die het hart op de tong dragen, worden doorgaans gewaardeerd door hun omgeving, want lekker direct en duidelijk en ook zo vrolijk en adrem. Maar mensen die het hart op de tong dragen als ze rouwen, roepen ongemakkelijke gevoelens op. Vooral vrouwen, denk ik.
Bezoekers verwachten iemand die bleek in een hoekje zit, met een zakdoekje in de hand, verwezen blik in de ogen, sterk vermagerd. Zo iemand voor wie je een kopje thee gaat zetten, je hebt wat lekkere koeken meegenomen en een fleurig bloemetje.
En daar zit dan iemand die boos is op iedereen. Met het empathisch vermogen van een trekschuit, dus iedereen krijgt ervan langs.
Onbegrip roept dit op. Weerstand. Je gaat een volgende keer nog liever op tweede paasdag naar de meubelboulevard dan dat je nog eens bij zo iemand op bezoek gaat.

Het is niet zo zwart-wit natuurlijk. Ik kan mij best goed beheersen en mijn verstand doet het nagenoeg altijd, dus niemand in mijn omgeving krijgt er op wat voor manier dan ook van langs. Maar ik was mijn empathie lange tijd kwijt. En ik zat niet bleekjes en mager in een hoekje, zakdoeken heb ik niet eens in huis en huilen doe ik alleen bij hoge uitzonderingen in het gezelschap van niet-intimi.
En ik was wel degelijk boos. Nogmaals, niet op Bas, nooit op Bas. En ook niet vanuit het gevoel van ‘waarom ik?’, want dat heb ik ook nooit gedacht.
Nee, het is een allesomvattende razernij. Een draaikolk van emoties waarin ik woest om me heen stomp, op weg naar de onvindbare uitgang.
Veel mensen meden en mijden mij ook, vaak pas na een eerste contact na het overlijden van Bas. Contact met mij kan ongemakkelijk voelen als je iets anders verwachtte dan deze diep wanhopige en vaak onredelijke oerkracht.
Dus ik begrijp de vrouw die voor de tweede keer – en op jonge leeftijd – weduwe werd. En ik ga nog een keer een kopje thee bij haar drinken. Ook al vind ik het zwaar om zoveel rouw naast me te voelen, want die trekt hard aan mijn enorme wond.

En misschien moeten we eens wat gaan doen aan beeldvorming.
Want ik vraag me af of er net zoveel ongemakkelijkheid zou bestaan als zij een man was geweest.
Een boze man, die het liefst met dingen was gaan smijten uit pure wanhoop, die roept een zekere vertedering op. Ach, de arme ziel, hij mist zijn geliefde zo, hij weet niet waar hij ermee naartoe moet.
Omgekeerd, als een man bleekjes onder een dekentje bij de verwarming gaat zitten, roept dat misschien wel wrevel op. Man, doe iets, blijf daar niet hangen.
Rouw is een individueel proces. Waarin je automatisch teruggrijpt op de manieren waarop jij ooit hebt leren omgaan met tegenslag. Mensen die boos worden, zijn vaak ook degenen die er de schouders onder zetten en doorgaan. Die hebben geleerd hun eigen boontjes te doppen.
En vaak is dat wat mannen hebben geleerd. Niet bij de pakken neer gaan zitten, maar oplossen. Dragen. Verder gaan.
Ik voedde in mijn eentje drie kinderen op, met meer ziekte, gebrek en tegenslag dan ik in 10 blogs zou kunnen vertellen. Natuurlijk red ik mij en de mijnen, dop ik onze boontjes en zit ik niet bij pakken neer. Ik los op, ik ga door, de razernij heb ik nodig om niet om te vallen.
Pas als er ruimte is voor zachtheid, pas als ik kan rusten in warme armen, komen de tranen. 

Rouw doorstaan is het kwetsbaarste proces dat ik me kan voorstellen.
En ik schreef het verkeerd, het is niet circulair. Was het maar waar, rouw in een kringetje zou betekenen dat ik weet wat er gaat komen, en niets is minder waar. De emoties overvallen me nog steeds, en steevast op momenten waarop het even niet uitkomt.
Rouw is als gekookte spaghetti op mijn bord. Het is een zooitje. Zie maar eens dat zonder knoeien weg te werken.