De vierde

Eindelijk is het dan zo ver, de dag waar ik wekenlang tegenaan hikte. Wekenlang slaapproblemen, eetproblemen, concentratieproblemen, emoties die alle kanten opvliegen. En opeens is het over.
Vandaag is het vier jaar geleden dat Bas een eind aan zijn leven maakte, vandaag is alles even uitvergroot.
Ik nam een slaaptabletje om deze nacht goed door te komen. Dat doe ik niet vaak en zelfs vannacht deed ik het niet primair voor mezelf, maar om Jaap niet de hele nacht wakker te draaien. Jaap heeft vandaag een zware taak, hij moet eerst een paar uur werken en daarna is hij chauffeur, verzorger, brede schouder, warme armen en degene met het gezonde verstand. Vandaag ben ik even halfjes en dat mag gewoon.
Straks gaan we lunchen, met de kinderen. Op 1 november komen we samen, vanuit Den Haag, Rotterdam en Nunspeet, om onze dia de los muertos te vieren. Vandaag mogen de tranen vloeien, maar uit ervaring weet ik dat we vandaag ook gewoon veel plezier gaan hebben. Het grootste werk hebben we de afgelopen weken al verricht, in aanloop tot deze dag.
Het is mooi weer. We zijn straks samen. 

Ik was wel zo duf, van dat pilletje natuurlijk, dat ik om half acht vanmorgen een telefoontje wegdrukte omdat ik dacht dat het m’n wekker was. Vervolgens heb ik er ongeveer een uur over gedaan om wakker te worden. Ben maar koffie gaan zetten. Heb de immer uitbundig blije Cookie uitbundig blij geknuffeld – wat een voorrecht toch om elke dag met zo’n humeur te worden onthaald.
En vervolgens buitelen de herinneringen. Net alsof alle belevenissen van de volledige 20 jaar van Bas vandaag in mijn hoofd de revu moeten passeren.
De afgelopen weken was het vooral mijn moeder die langskwam en dat vond ik verrassend, want dit is niet de sterfdag van mijn moeder, maar die van Bas. Alsof je dat kunt scheiden. Alsof het ertoe doet.

Want vorig jaar hebben we gepicknickt bij het graf. Het was coronatijd en we konden niet in een restaurant eten, dus dan maar zo. Vijf vond het cringe dat we daar zo zaten, met onze hapjes en drankjes, op een begrááfplaats, hij was bijna in de auto blijven zitten. Maar het was goed zo.
Alleen mijn moeder was er niet bij. Ze zou op eigen gelegenheid naar de begraafplaats komen, maar kwam uiteindelijk niet. We wisten toen al dat het de laatste keer zou zijn dat we daar met haar zouden zitten, net zoals we twee maanden eerder heel bewust – en ook al buiten – haar laatste verjaardag vierden.
We waren dankbaar dat we nu eens een keertje langzaam afscheid konden nemen van een dierbare, dat was ons tot die tijd niet gegund geweest. Gelukkig wisten we toen niet hoe erg het is om langzaam dood te gaan, hoe erg het is om erbij te zijn als iemand versterft, hoe zwaar het is om onvoldoende hulp te kunnen krijgen (‘Wordt niet meer vergoed door de zorgverzekering mevrouw, dat is allemaal aan de familie nu’). En ik realiseer me langzaam dat ook dit een trauma is dat rustig aan moet worden verwerkt.

Het is m’n moeder die plaats inneemt nu. Gisteren was ik met Jaap en Cookie in Park Sonsbeek en we besloten er te lunchen. Ik bestelde vegetarische kroketten met brood. Niet omdat ik dat nou zo heel lekker vind, zelfs niet omdat ik er speciaal veel trek in had, het verbaasde me zelf een beetje.
Toen ik een kroket in tweeën sneed en omgekeerd op een boterham uitklapte, begon ik aan Jaap te vertellen. Over dat mijn moeder me vroeger meenam naar Bongers. Dat was een poffertjeskraam in Rotterdam. Je kon daar altijd aan het raam zitten, want het gebouw liep rond.
‘Zullen we poffertjes gaan eten?’, vroeg mijn moeder dan.
En ik reageerde immer enthousiast met ‘Ja!’, om dan ter plekke steevast te kiezen voor een boterham met kroket.
Ik kreeg dan zo’n witte kledderboterham met een kroket erop. Mijn moeder sneed die voor me doormidden, klapte hem omgekeerd op de boterham, smeerde hem een beetje uit en sneed vervolgens de boterham voor me in stukjes. Mijn moeder sneed altijd boterhammen in stukjes. Als ik het had toegestaan, zou ze m’n boterhammen nog op mijn 25e voor me in stukjes hebben gesneden. Dat was haar zorgzaamheid.
Even moest ik iets wegslikken, mijn moeder met haar boterhammetjes. Eerst voor mij, toen voor mijn kinderen. Immer geduldig.

Hoe anders deed ik dat zelf. Ten eerste kwamen die kledderboterhammen er bij ons niet in. Volkoren moest het zijn. En in stukjes snijden deed ik alleen zolang het strikt noodzakelijk was. Nou leerden mijn kinderen op het kinderdagverblijf al heel jong zelf hun brood smeren. Bovendien maakt het vast verschil of je voor één kind brood moet klaarmaken of voor drie.
Hoe dan ook, mijn zorgzaamheid uit en uitte zich op andere manieren.
En hop, daar gaan m’n gedachten weer. Naar talloze gesprekken op school. En bij de hulpverlening. In het psychiatrisch ziekenhuis.
Als een leeuwin heb ik gevochten. Voor alle drie, maar vooral voor die ene die het zo hard nodig had. Voor hem gevochten, met hem gevochten. Alsjeblieft jongen, doe het goed, ga door, je kunt het, ik heb vertrouwen in je, je bent goed zoals je bent.
Dat vertrouwen deelde hij niet. Van zo’n laag zelfbeeld en zo’n ingewikkeld hoofd kun je niet winnen. 

Het is nog maar ochtend, ik zit net aan m’n eerste bakje zwarte koffie. Vandaag hoef ik niks, ik hoef alleen maar te herdenken hoe het was om 20 jaar moeder te zijn van dit prachtige kind. Van zijn geboorte tot aan zijn dood herdenk ik vandaag. Samen met zijn zusje en broertje en samen met onze rots in de branding.
Het is goed zo, we kunnen dit steeds beter. Ik heb vanaf de eerste dag na zijn dood exact geweten wat ik nodig had en daarnaar ook steeds gehandeld. En dat probeer ik mijn kinderen ook mee te geven: doe wat goed is voor jou. Het is al moeilijk genoeg.